Naast hét Italiaanse kerstgeschenk, de panettone, kent Italië nog een populair kerstgebak, de pandoro. Het is gemaakt van bloem, eieren, boter en gist, wordt gebakken in een stervormige bakvorm en bestrooid met vanille- of poedersuiker.

De geschiedenis van de pandoro is recenter dan die van de panettone. Het initiatief voor het maken van de pandoro komt van Signor Melegatti, een bakker uit Verona. In 1894 kreeg hij patent op het bakken van  dit brood en tevens op de naam "Pane d'oro", brood van goud. Een hommage aan de "pani d'oro" die ten tijden van de Republiek Venetië aan het einde van de maaltijd werden gegeten door de welgestelde patriciërsfamilies. Zij maakten hun brood letterlijk waardevoller door er bladgoud in te verwerken. 

Tussen pandoro en panettone ontstond er aan het einde van de 19e eeuw onmiddellijk een competitie. Verona en Milaan wilden beiden dat hun kerstgebak hét Italiaanse kerstgebak zou worden. De pandoro werd (en wordt nog altijd) gebakken in de vorm van een ster en bestrooid met poedersuiker, mooier kan niet met kerst. Om de strijd met Verona aan te gaan, bedacht de Milanese banketbakker Angelo Motta dat de panettone de vorm moest krijgen van een koksmuts, of beter nog, van een koepel van een baptisterium. En om het helemaal af te maken, werd het vanaf die tijd gebakken in een papieren omhulsel om het de vorm van een kroon te geven, bedrukt met gouden letters en motiefjes. 

​Lees meer over KERST IN ITALIË en PANETTONE

Een van mijn favoriete Renaissance kunstenaars is Jacopo Pontormo (1494-1556), door de meesten beschouwd als Maniërist, waardoor niet iedereen mijn mening deelt, maar voor mij gaat het om de emotie. Meerdere keren ben ik erg geraakt geweest door zijn werk en steeds laat het weer een diepe indruk op me achter. Ik weet alle keren nog precies en kan zelfs hetzelfde gevoel dat ik had toen ik er  oog in oog mee stond, oproepen. Als dat geen emotie is! 

De eerste keer dat ik een werk van Pontormo zag, was tijdens een studiereis door Toscane. We stonden in Florence in een vrij donker kerkje, de Santa Felicità. Terwijl onze ogen aan het donker aan het wennen waren, gooide de docent een muntje in een apparaat en floepte het licht aan in een hoek van de kerk. Daar zagen we een groot paneel (313 x 192 cm) vol emotie! Diepe, intense blikken die ons als kijker lijken te smeken om hulp. Dat gevoel wordt versterkt door de voorste figuur die ons aankijkt en ons als het ware het schilderij in trekt. De bijzondere kleuren maken dat je wilt blijven kijken en het liefst steeds weer even terug wilt om een muntje in het apparaat te gooien. 

Later die week bezochten we een klein dorpje op het Toscaanse platteland. We liepen de kerk in, waar een dienst bezig was. Onze docent gebaarde ons echter dat we in de ruimte ernaast moesten zijn. Door een gordijn liepen we het donker in. Er startte een film. Ik was totaal overdonderd. Naar een werk van Pontormo, de Visitatie, had de Amerikaanse kunstenaar Bill Viola een video-installatie gemaakt. 

Twee vrouwen staan te praten op straat. Hun gesprek wordt plotseling onderbroken door een derde vrouw, die maar een van de twee vrouwen lijkt te kennen. De nieuwe vrouw negeert de achterste vrouw volledig. Fluistert zelfs op een gegeven moment iets in het oor van de ander. Het voelt allemaal erg ongemakkelijk aan. Doordat het in extreme slow motion wordt afgespeeld, blijft de spanning gedurende de tien minuten durende film constant aanwezig. 

15 jaar nadat ik deze bijna magische ontmoeting met Pontormo en Bill Viola had, viel ik in Florence met mijn neus in de boter. Zonder het van tevoren te weten, was er in het Palazzo Strozzi een tentoonstelling van mijn beide helden. Wat een cadeau! De installatie "The Greeting" hing naast het echte schilderij van Pontormo, waar de installatie dus op gebaseerd is. Niet vaak komt iets zo mooi samen. Ik geloof dat ik het nooit zal vergeten. 
​